Singular Plural
Nominativ czas czasy
Genitiv czasu czasów
Dativ czasowi czasom
Akkusativ czas czasy
Instrumental czasem czasami
Lokativ czasie czasach
Vokativ czasie czasy

Anmerkung zur Konstruktion:

[5] Das Substantiv czas wird mit dem Verb być → pl verbunden ‚es ist Zeit‘, wobei es im Präsens häufig elliptisch verwendet wird, d.h. ohne jest. Es kann entweder der bloße Infinitiv folgen oder ein Nebensatz eingeleitet durch by/żeby.

Worttrennung:

czas, Plural: cza·sy

Aussprache:

IPA: [t͡ʃas], Plural: [ˈt͡ʃasɨ]
Hörbeispiele:   czas (Info), Plural:
Reime: -as

Bedeutungen:

[1] meist im Singular: Abfolge von Momenten; Zeit
[2] meist im Singular: Zeit, Moment
[3] Zeit, Zeitspanne
[4] meist im Plural: eine bestimmte Periode in [1]: Zeit, Epoche
[5] meist im Singular: angemessene Punkt in [1]: Zeit, Zeitpunkt
[6] Metrologie: Zeit
[7] Linguistik: Zeit, Tempus
[8] meist im Singular: veraltet: Zeit, Wetter

Herkunft:

seit dem 14. Jahrhundert bezeugtes Erbwort aus dem urslawischen *časъ ‚Zeitabschnitt, Zeit‘, das vermutlich in Opposition zu *vermę ‚Zeit, Zeitverlauf‘ stand und sich vielleicht von dem Verb *česati (polnisch czesać → pl) ‚reißen, raufen, schneiden‘ ableitet; gemeinslawisches Wort, das etymologisch verwandt ist mit niedersorbisch cas → dsb, obersorbisch čas → hsb, tschechisch čas → cs, slowakisch čas → sk, russisch час (čas→ ru, altkirchenslawisch часъ (časъ) → cu, ukrainisch час (čas→ uk, weißrussisch час (čas→ be, slowenisch čas → sl, serbisch час (čas→ sr und bulgarisch час (čas→ bg; die etymologische Verwandtschaft mit altpreußisch kisman → prg und albanisch kohë → sq ist jedoch ungewiss, da sich phonetische Probleme auftun und morphologische Unterschiede bestehen, was auf eine eigentständige Genese hinweist[1][2]

Sinnverwandte Wörter:

[2] chwila, moment, pora
[3] okres
[4] epoka
[5] pora, termin
[8] pogoda

Gegenwörter:

[1] przestrzeń
[2] miejsce

Oberbegriffe:

[7] kategoria

Unterbegriffe:

[6] czas fizyczny, czas gwiazdowy, czas letni, czas słoneczny, czas strefowy, czas zimowy, czas uniwersalny
[7] czas przeszły, czas przyszły (futurum), czas teraźniejszy, czas zaprzeszły (plusquamperfectum)

Beispiele:

[2] Pięć lat minęło od czasu ich ostatniego spotkania.
Fünf Jahre sind vergangen seit der Zeit ihres letzten Treffens.
[5] Już był czas siadać do obiadu.
Es war schon Zeit, sich zum Mittag zu setzen.

Sprichwörter:

[1] Czas najlepszy lekarzDie Zeit heilt alle Wunden
[1] Czas to pieniądzZeit ist Geld
[1] Szkoda czasu i atłasu
[5] Komu w drogę, temu czas

Charakteristische Wortkombinationen:

[1] wolny czas, miniony czas
[1] czas leci, czas mija, czas pędzi, czas uciekać, czas upływa
[1] trwonić czas, marnować czas
[1, 2] czas do czegoś, czas na coś
[3] czas mrozów, czas upałów, czas żniw
[4] czasy nowożytne, czasy starożytne
[8] piękny czas, czas chłodny, czas wietrzny

Wortbildungen:

czasowy; czasomierz, czasopismo, czasoprzestrzeń, czasochłonny
czasami, czasem, z czasem

Übersetzungen

Bearbeiten
[1, 6] Polnischer Wikipedia-Artikel „czas
[7] Polnischer Wikipedia-Artikel „czas (językoznawstwo)
[1–3, 5–7] PONS Polnisch-Deutsch, Stichwort: „czas
[1–8] Słownik Języka Polskiego – PWN: „czas
[*] Słownik Ortograficzny – PWN: „czas

Quellen:

  1. Vasmer’s Etymological Dictionary: „час
  2. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1. Auflage. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, Seite 91.