caelum (Latein) Bearbeiten

Substantiv, n Bearbeiten

Kasus Singular Plural
Nominativ caelum caela
Genitiv caelī caelōrum
Dativ caelō caelīs
Akkusativ caelum caela
Vokativ caelum caela
Ablativ caelō caelīs

Worttrennung:

cae·lum, Plural: cae·la

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:   caelum (klassisches Latein) (Info)

Bedeutungen:

[1] Werkzeug für Ziselierarbeiten: Meißel, Grabstichel

Herkunft:

Ableitung zu dem Verb caedere → la „hauen, schlagen“[1][2]

Oberbegriffe:

[1] ferramentum, instrumentum

Beispiele:

[1] „Lysippus eodem aere eadem temperatione, eodem caelo aqua ceteris omnibus centum Alexandros eiusdem modi facere non posset?“[3]
[1] „nec vos, turba fere censu fraudata, magistri,
spernite (discipulos attrahit illa novos),
quique moves caelum, tabulamque coloribus uris,
quique facis docta mollia saxa manu.“[4]
[1] „numnam celatus in manu dextra scyphus,
caelo dolitus, artem ostentat Mentoris?“[5]

Wortbildungen:

caelare

Übersetzungen Bearbeiten

[1] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „caelum“ (Zeno.org)
[1] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 70

Substantiv, n, m Bearbeiten

Kasus Singular Plural
Nominativ caelum caelī
Genitiv caelī caelōrum
Dativ caelō caelīs
Akkusativ caelum caelōs
Vokativ caelum caelī
Ablativ caelō caelīs

Nebenformen:

caelus, coelum

Anmerkung zur Flexion:

Das Geschlecht im Plural ist immer maskulin.

Worttrennung:

cae·lum, Plural: cae·la

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] Bereich über der Erde, in dem sich die Sterne befinden; Himmel, Himmelsgewölbe
[2] übertragen: Himmel, Himmelshöhe, Höhe
[3] poetisch: Gegensatz zur Unterwelt; Oberwelt
[4] Bereich über der Erde; untere Luftschicht, Dunstkreis, Atmosphäre, Luft
[5] Gesamtheit der Wettererscheinungen; Luft, Witterung, Wetter, Klima
[6] ein Bereich des Himmels; Himmelsgegend, Himmelsstrich
[7] übertragen, Architektur: Wölbung, Gewölbe, Decke

Synonyme:

[5] natura caeli

Sinnverwandte Wörter:

[4] aer
[5] aer, tempestas

Gegenwörter:

[1] terra
[3] Erebus, manes, Tartarus
[4] mare, terra

Verkleinerungsformen:

caelulum

Beispiele:

[1] „loca naturae secundum antiquam divisionem prima duo, terra et caelum, deinde particulatim utriusque multa. caeli dicuntur loca supera et ea deorum, terrae loca infera et ea hominum.“ (Var. LL 5, 16)[6]
[1] „Praeclare ergo Aristoteles 'Si essent', inquit, 'qui sub terra semper habitavissent bonis et inlustribus domiciliis, quae essent ornata signis atque picturis instructaque rebus his omnibus, quibus abundant i, qui beati putantur, nec tamen exissent umquam supra terram, accepissent autem fama et auditione esse quoddam numen et vim deorum, deinde aliquo tempore patefactis terrae faucibus ex illis abditis sedibus evadere in haec loca, quae nos incolimus, atque exire potuissent: cum repente terram et maria caelumque vidissent, nubium magnitudinem ventorumque vim cognovissent aspexissentque solem eiusque cum magnitudinem pulchritudinemque, tum etiam efficientiam cognovissent, quod is diem efficeret toto caelo luce diffusa, cum autem terras nox opacasset, tum caelum totum cernerent astris distinctum et ornatum lunaeque luminum varietatem tum crescentis, tum senescentis, eorumque omnium ortus et occasus atque in omni aeternitate ratos inmutabilesque cursus — quae cum viderent, profecto et esse deos et haec tanta opera deorum esse arbitrarentur.'“[7]
[1] „Caesar exploratis regionibus albente caelo omnes copias castris educit magno que circuitu nullo certo itinere exercitum ducit.“[8]
[1] „nonne videntur hunc hominem ex rerum natura sustulisse et eripuisse cui repente caelum, solem, aquam terramque ademerint ut, qui eum necasset unde ipse natus esset, careret iis rebus omnibus ex quibus omnia nata esse dicuntur?“[9]
[2] „erit inter eos etiam qui nascentur, sicut inter nos fuit, magna dissensio, cum alii laudibus ad caelum res tuas gestas efferent, alii fortasse aliquid requirent,“[10]
[3] „voce vocans Hecaten caeloque Ereboque potentem.“[11]
[3] „sed falsa ad caelum mittunt insomnia manes“[12]
[4] „potestne tibi haec lux, Catilina, aut huius caeli spiritus esse iucundus,“[13]
[4] „Namque alias bestias nantis aquarum incolas esse voluit, alias volucres caelo frui libero, serpentis quasdam, quasdam esse gradientis, earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas, inmanis alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas terraque tectas.“[14]
[5] „Praedium quom parare cogitabis, sic in animo habeto: […] uti bonum caelum habeat; ne calamitosum siet; solo bono, sua virtute valeat.“ (Cato, agr., 1–2)[15]
[5] „Etenim licet videre acutiora ingenia et ad intellegendum aptiora eorum, qui terras incolant eas, in quibus aer sit purus ac tenuis quam illorum, qui utantur crasso caelo atque concreto.“[16]
[5] „quid mihi igitur censes? iam enim corpore vix sustineo gravitatem huius caeli, quae mihi laborem adfert in dolore.“[17]
[6] „caelum, non animum, mutant qui trans mare currunt.“[18]
[7] „cameris dispositis et intextis imum caelum earum trullissetur, deinde harena dirigatur, postea autem creta aut marmore poliatur.“[19]

Redewendungen:

[1] caelum ac terras miscere
[1] de caelo servare - Himmelszeichen beobachten, den Vogelflug am Himmel beobachten
[1] de caelo tangi - vom Blitz getroffen werden
[1] de caelo percuti - vom Blitz getroffen werden

Charakteristische Wortkombinationen:

[1] manus ad caelum tendere, suscipere in/ad caelum
[2] laudibus in/ad caelum efferre
[4] caelum apertum, caelum liberum
[5] caelum purum, caelum salubre, caelum tenue, serenitas caeli, temperatio caeli

Wortbildungen:

caeles, caelestis, caelicola, caelicus, caelifer, caelifluus, caeligena, caeliloquax, caelipotens, caelispex, caelitus, caelius

Übersetzungen Bearbeiten

[1] Lateinischer Wikipedia-Artikel „caelum
[1–7] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „caelum“ (Zeno.org)
[1–7] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 70

Quellen:

  1. Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „caelum“ (Zeno.org)
  2. Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 70
  3. Marcus Tullius Cicero, Academica, 2,85
  4. Publius Ovidius Naso, Fasti, 329–332
  5. Marcus Terentius Varro, Saturae Menippeae, 7
  6. Marcus Terentius Varro; Georg Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): De lingua Latina. Quae supersunt. Accedunt grammaticorum Varronis librorum fragmenta. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1910 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 7.
  7. Marcus Tullius Cicero, De natura deorum, 95
  8. Gaius Iulius Caesar, De bello civili, 1, 68
  9. Marcus Tullius Cicero, Pro Sex. Roscio, 71
  10. Marcus Tullius Cicero, Pro M. Claudio Marcello, 29
  11. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 6, 247
  12. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 6, 897
  13. Marcus Tullius Cicero, In Catilinam, 1, 15
  14. Marcus Tullius Cicero, Tusculanae disputationes, 5, 38
  15. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 7.
  16. Marcus Tullius Cicero, De natura deorum, 2,42
  17. Marcus Tullius Cicero, Epistulae ad Atticum, 11, 22, 2
  18. Quintus Horatius Flaccus, Epistulae, 1, 11, 27
  19. Vitruvius, De architectura, 7,3,3
Ähnliche Wörter:
coelum