libellus (Latein) Bearbeiten

Substantiv, m Bearbeiten

Kasus Singular Plural
Nominativ libellus libellī
Genitiv libellī libellōrum
Dativ libellō libellīs
Akkusativ libellum libellōs
Vokativ libelle libellī
Ablativ libellō libellīs

Worttrennung:

li·bel·lus, Plural: li·bel·li

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:   libellus (klassisches Latein) (Info)

Bedeutungen:

[1] Schrift von geringem Umfang oder geringem Wert: Büchlein, kleine Schrift
[2] speziell: Notizbuch, Heft, Verzeichnis
[3] Recht: Eingabe, Klageschrift, Klage, Anklage, Denunziation
[4] Recht: Bittschrift, Gesuch, Petition
[5] speziell: Einleitungsschreiben, Programm
[6] speziell: öffentliche Bekanntmachung, Anschlag
[7] speziell: Brief, Schreiben
[8] speziell: Schmähschrift, Spottschrift
[9] übertragen: Buchladen

Herkunft:

Diminutiv zu dem Substantiv liber → la[1][2]

Sinnverwandte Wörter:

[4] petitio, preces, supplicatio
[7] epistula

Beispiele:

[1] „itaque ego hac eadem opinione adductus scripsi etiam illud quodam in libello,[3]
[1] „Hoc loco Brutus: quando quidem tu istos oratores, inquit, tanto opere laudas, vellem aliquid Antonio praeter illum de ratione dicendi sane exilem libellum, plura Crasso libuisset scribere: cum enim omnibus memoriam sui tum etiam disciplinam dicendi nobis reliquissent.“[4]
[1] „Cui dono lepidum novum libellum / arida modo pumice expolitum?“ (Catull. 1,1–2)[5]
[1] „quare habe tibi quicquid hoc libelli / qualecumque;“ (Catull. 1,8–9)[5]
[1] „di magni horribilem et sacrum libellum.[6]
[1] „est mihi, quo dixi uestrae medicamina formae,
paruus, sed cura grande, libellus, opus.“[7]
[1] „arguta meretrice potes Davo que Chremeta
eludente senem comis garrire libellos
unus vivorum, Fundani;“[8]
[1] „I, puer, atque meo citus haec subscribe libello.[9]
[1] „praeter Plemini facinus Locrensium que cladem ipsius etiam imperatoris non Romanus modo sed ne militaris quidem cultus iactabatur: cum pallio crepidis que inambulare in gymnasio, libellis eum palaestrae que operam dare;“[10]
[2] „an in commentariolis et chirographis et libellis se uno auctore prolatis, ne prolatis quidem sed tantum modo dictis, acta Caesaris firma erunt:“[11]
[2] „nisi forte, si quid memoriae causa rettulit in libellum, id numerabitur in actis et, quamuis iniquum et inutile sit, defendetur: quod ad populum centuriatis comitiis tulit, id in actis Caesaris non habebitur.“[12]
[2] „mandatorum autem mihi libellum dedit, isdem que de rebus tu me cum egeras.“[13]
[2] „cui servire ipsi non potuimus, eius libellis paremus.“[14]
[2] „nam et Celsus Nepoti ex libello respondit et Celso Nepos ex pugillaribus.“[15]
[3] „nam egens ignotus inquies, dum occultis libellis saevitiae principis adrepit, mox clarissimo cuique periculum facessit, potentiam apud unum, odium apud omnes adeptus dedit exemplum, quod secuti ex pauperibus divites, ex contemptis metuendi perniciem aliis ac postremum sibi invenere.“[16]
[3] „optimus quisque rei publicae cura maerebat; multi odio praesentium et cupidine mutationis suis quoque periculis laetabantur increpabantque Tiberium, quod in tanto rerum motu libellis accusatorum insumeret operam.“[17]
[3] „nam in scrinio eius datus a Caro de me libellus inventus est; ex quo coniectari potest, quia reis moris est summittere capillum, recisos meorum capillos depulsi, quod imminebat, periculi signum fuisse.“[18]
[3] „componunt ipsae per se formantque libellos,
principium atque locos Celso dictare paratae.“[19]
[4] „egi enim saepe de ea re tecum tibique totam rem demonstravi, quae est acta hoc modo: ut primum Buthrotium agrum proscriptum vidimus, commotus Atticus libellum composuit. eum mihi dedit ut darem Caesari; eram enim cenaturus apud eum illo die. eum libellum Caesari dedi.“[20]
[4] „an ut magis angar, quod non licet? nam distringor officio ut maximo sic molestissimo: sedeo pro tribunali, subnoto libellos, conficio tabulas, scribo plurimas, sed inlitteratissimas litteras.“[21]
[4] „promiscuis salutationibus admittebat et plebem, tanta comitate adeuntium desideria excipiens, ut quendam ioco corripuerit, quod sic sibi libellum porrigere dubitaret, quasi elephanto stipem.“[22]
[5] „quorum etiam institores sunt qui ea tamquam gladiatorum libellos palam venditent.“[23]
[5] „nam et domum mutuatur et auditorium exstruit et subsellia conducit et libellos dispergit.“[24]
[6] „Libellos Sex. Alfenus, procurator P. Quincti, familiaris et propinquus Sex. Naeui, deicit, seruulum unum quem iste prenderat abducit, denuntiat sese procuratorem esse;“[25]
[6] „Ergo hercule cuius bona ex edicto possidentur, huius omnis fama et existimatio cum bonis simul possidetur; de quo libelli in celeberrimis locis proponuntur, huic ne perire quidem tacite obscure que conceditur;“[26]
[6] „et edebat per libellos circum tribum missos scriptura breui: ‚Caesar dictator illi tribui. commendo uobis illum et illum, ut uestro suffragio suam dignitatem teneant.‘“[27]
[6] „spondeo pro iudicato et suspensis amici bonis libellum deicio creditoribus eius me obligaturus;“[28]
[7] „In libello hoc opsignato [ad te] hoc attuli pauxillulo.“[29]
[7] „mitte ad eum libellum et si iam ipse coram congredi poteris, meditare quibus verbis incensam illius cupiditatem comprimas atque restinguas.“[30]
[7] „numquam enim ex illo audivi illam pecuniam esse suam; quin etiam libellum ipsius habeo in quo est ‚Salamini pecuniam debent M. Scaptio et P. Matinio, familiaribus meis‘.“[31]
[7] „ne de Planco quidem spem adhuc abiecit, ut ex libellis eius animadverti qui in me inciderunt, in quibus quos ad Asinium, quos ad Lepidum, quos ad Plancum mitteret scribebat.“[32]
[8] „primus Augustus cognitionem de famosis libellis specie legis eius tractavit, commotus Cassii Severi libidine, qua viros feminas que inlustres procacibus scriptis diffamaverat;“[33]
[8] „etiam sparsos de se in curia famosos libellos nec expauit et magna cura redarguit ac ne requisitis quidem auctoribus id modo censuit, cognoscendum posthac de iis, qui libellos aut carmina ad infamiam cuiuspiam sub alieno nomine edant.“[34]
[9] „Oramus, si forte non molestumst,
demonstres ubi sint tuae tenebrae!
Te campo quaesimus in minore,
te in circo,te in omnibus libellis,
te in templo summi Iovis sacrato.“[35]

Charakteristische Wortkombinationen:

[4] a libellis

Übersetzungen Bearbeiten

[1–9] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „libellus“ (Zeno.org) Band 2, Spalte 633
[1–9] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 294

Quellen:

  1. Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „libellus“ (Zeno.org) Band 2, Spalte 633
  2. Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 294
  3. Marcus Tullius Cicero, De oratore, 1,94
  4. Marcus Tullius Cicero, Brutus, 163
  5. 5,0 5,1 Catullus Veronensis; Werner Eisenhut (Herausgeber): Liber. 1. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 1.
  6. Gaius Valerius Catullus, Carmina, 14,12
  7. Publius Ovidius Naso, Ars amatoria, 3,205–206
  8. Quintus Horatius Flaccus, Sermones, 1,10,40–42
  9. Quintus Horatius Flaccus, Sermones, 1,10,92
  10. Titus Livius, Ab urbe condtia, 29,19,11
  11. Marcus Tullius Cicero, In M. Antonium orationes Philippicae, 1,16
  12. Marcus Tullius Cicero, In M. Antonium orationes Philippicae, 1,19
  13. Marcus Tullius Cicero, Epistulae ad Atticum, 6,1,3
  14. Marcus Tullius Cicero, Epistulae ad Atticum, 14,14,2
  15. Gaius Plinius Caecilius Secundus, Epistulae, 6,5,6
  16. Cornelius Tacitus, Annales, 1,74,2
  17. Cornelius Tacitus, Annales, 3,44,2
  18. Gaius Plinius Caecilius Secundus, Epistulae, 7,27,14
  19. Decimus Iunius Iuvenalis, Saturae, 6,244–245
  20. Marcus Tullius Cicero, Epistulae ad Atticum, 16,16A,4
  21. Gaius Plinius Caecilius Secundus, Epistulae, 1,10,9
  22. Gaius Suetonius Tranquillus, De vita Caesarum, Divus Augustus, 53
  23. Marcus Tullius Cicero, In M. Antonium orationes Philippicae, 2,97
  24. Cornelius Tacitus, Dialogus de oratoribus, 9
  25. Marcus Tullius Cicero, Pro P. Quinctio, 27
  26. Marcus Tullius Cicero, Pro P. Quinctio, 50
  27. Gaius Suetonius Tranquillus, De vita Caesarum, Divus Iulius, 41
  28. Lucius Annaeus Seneca, De beneficiis, 4,12,3
  29. Titus Maccius Plautus, Pseudolus, 706
  30. Marcus Tullius Cicero, In L. Calpurnium Pisonem, 59
  31. Marcus Tullius Cicero, Epistulae ad Atticum, 6,1,5
  32. D. Iunius Brutus Albinus, Epistulae ad Ciceronem (Epistulae ad familiares), 11,11,1
  33. Cornelius Tacitus, Annales, 1,72,3
  34. Gaius Suetonius Tranquillus, De vita Caesarum, Divus Augustus, 55
  35. Gaius Valerius Catullus, Carmina, 55,1–5