abuti (Latein) Bearbeiten

Verb Bearbeiten

Zeitform Person Wortform
Präsens 1. Person Singular abūtor
2. Person Singular abūteris
3. Person Singular abūtitur
1. Person Plural abūtimur
2. Person Plural abūtiminī
3. Person Plural abūtuntur
Perfekt 1. Person Singular abūsus sum
Imperfekt 1. Person Singular abūtēbar
Futur 1. Person Singular abūtar
PPP
Konjunktiv Präsens 1. Person Singular abūtar
Imperativ Singular abūtere
Plural abūtiminī
Alle weiteren Formen: Flexion:abuti

Anmerkung zur Transitivität:

Das Verb abuti wurde im Altlatein noch transitiv gebraucht, im klassischen Latein wird es intransitiv mit dem Ablativ gebildet.

Worttrennung:

ab·u·ti

Bedeutungen:

[1] intransitiv, transitiv: völlig verwenden; aufbrauchen
[2] intransitiv, transitiv: verschwenden, vertun
[3] intransitiv, transitiv: völlig nutzen
[4] intransitiv, transitiv: ausnutzen, missbrauchen
[5] intransitiv: fälschlich anwenden
[6] intransitiv, Rhetorik: fälschlich gebrauchen, katachretisch verwenden

Herkunft:

Ableitung zu dem Verb uti → la mit dem Präfix ab- → la[1]

Sinnverwandte Wörter:

[1] absumere, consumere

Beispiele:

[1] „tracta in singula in totum solum primum ponito; deinde de mortario tracta linito, tracta addito singulatim, item linito, usque adeo donec omne caseum cum melle abusus eris.“ (Cato agr. 76,4)[2]
[1] passivisch: „Arg. ubi illaec quae dedi ante? Cl. abusa.“ (Plaut. As. 196)[3]
[1] „itaque iam in Tusculano, qui non meminissem me abusum isto prohoemio, conieci id in eum librum quem tibi misi.“ (Cic. Att. 16,6,4)[4]
[2] „sed quid futurumst, quom hoc senex resciverit, / quom se excucurrisse illuc frustra sciverit / nosque aurum abusos? quid mihi fiet postea?“ (Plaut. Bacch. 358–360)[3]
[2] „nam hoc argentum alibi abutar:“ (Plaut. Pers. 262)[5]
[2] „non convenit / me, qui abusus sum tantam rem patriam, porro in ditiis / esse agrumque habere, egere illam autem, ut me merito oderit.“ (Plaut. Trin. 681–683)[5]
[2] „nam in prologis scribundis operam abutitur,“ (Ter. Andr. 5)[6]
[2] „neque se umquam abuti militum sanguine neque rem publicam alterutro exercitu privare voluisse.“ (Caes. civ. 3,90,2)[7]
[2] „sed ad bella externa prope supererant vires, abutebanturque iis inter semet ipsos certando.“ (Liv. 2,42,9)[8]
[3] „itan tandem, quaeso, itidem ut meretricem ubi abusu’ sis, / mercedem dare lex iubet ei atque amittere?“ (Ter. Phorm. 413–414)[9]
[3] „Vos me vestro quo pacto vobis videbitur utamini atque abutamini licebit;“ (Rhet. Her. 4,39)[10]
[4] „iam diu edepol sapientiam tuam haec quidem abusast.“ (Plaut. Poen. 1999)[5]
[4] „Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?“ (Cic. Cat. 1,1)[11]
[5] „quare meo quidem animo nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam et privatim et publice abutuntur;“ (Cic. inv. 1,5)[12]
[5] „Itaque hoc te obsecrat, C. Aquili, ut quam existimationem, quam honestatem in iudicium tuum prope acta iam aetate decursaque attulit, eam liceat ei secum ex hoc loco efferre, ne is de cuius officio nemo umquam dubitavit sexagesimo denique anno dedecore macula turpissimaque ignominia notetur, ne ornamentis eius omnibus Sex. Naevius pro spoliis abutatur, ne per te ferat quo minus quae existimatio P. Quinctium usque ad senectutem perduxit, eadem usque ad rogum prosequatur.“ (Cic. Quinct. 99)[13]
[6] „Item vitiosa confirmatio est rationis, cum ea re, quae plures res significat, abutimur pro certo unius rei signo,“ (Rhet. Her. 2,39)[14]
[6] „Aristoteles autem tralationi et haec ipsa subiungit et abusionem, quam κατάχρησιν vocant, ut cum minutum dicimus animum pro parvo et abutimur verbis propinquis, si opus est, vel quod delectat vel quod decet.“ (Cic. Orat. 94)[15]

Wortbildungen:

abusio, abusor, abusus, exabuti

Übersetzungen Bearbeiten

[1–6] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „abutor“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 46.
[1, 2] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „abutor
[1–6] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abutor“ Seite 18.
[1–4] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 1. Band A – Amyzon, Teubner, Leipzig 1900, ISBN 3-322-00000-1, „abutor“ Spalte 240–242.

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abutor“ Seite 18.
  2. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 66.
  3. 3,0 3,1 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  4. Marcus Tullius Cicero; D. R. Shackleton Bailey (Herausgeber): Epistulae ad Atticum. 1. Auflage. Vol. 1: Libri I–VIII, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1987, ISBN 3-519-01209-X (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 664.
  5. 5,0 5,1 5,2 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus II: Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Stichus, Trinummus, Truculentus, Vidularia, Fragmenta, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  6. Publius Terentius Afer; Robert Kauer, Wallace Martin Lindsay (Herausgeber): Comoediae. supplementa apparatus curavit Otto Skutsch. Nachdruck der erweiterten 1. Auflage. Oxford 1961 (Erstauflage 1958) (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis), Seite 3.
  7. Gaius Iulius Caesar: Bellum civile. In: Alfred Klotz (Herausgeber): Commentarii. stereotype 2. Auflage. Vol. II, B. G. Teubner, Berlin/New York 2009, ISBN 978-3-598-71125-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1950), Seite 143.
  8. Titus Livius; Robert Seymour Conway, Charles Flamstead Walters (Herausgeber): Ab urbe condita. 1. Auflage. Tomus I: Libri I–V, Clarendon Press Press, Oxford/New York 1914 (Scriptorum classicorum bibliotheca Oxoniensis; ohne Seitenangabe).
  9. Publius Terentius Afer; Robert Kauer, Wallace Martin Lindsay (Herausgeber): Comoediae. supplementa apparatus curavit Otto Skutsch. Nachdruck der erweiterten 1. Auflage. Oxford 1961 (Erstauflage 1958) (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis), Seite 192.
  10. Friedrich Marx, Winfried Trillitzsch (Herausgeber): Incerti auctoris de ratione dicendi ad C. Herennium Lib. IV. In: Scripta quae manserunt omnia. stereotype, korr. und erw. 2. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Leipzig 1964 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1923), Seite 150.
  11. Marcus Tullius Cicero: Orationes in L. Catilinam quattuor. In: Tadeusz Maslowski (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 17, B. G. Teubner, München/Leipzig 2003, ISBN 3-598-71187-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 7.
  12. Marcus Tullius Cicero: Rhetorici libri qui vocantur de inventione. In: Eduard Ströbel (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Stuttgart 1977, ISBN 3-519-01170-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1915), Seite 5.
  13. Marcus Tullius Cicero: Oratio pro P. Quinctio. In: Jerzy Axer (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 7, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-8154-1175-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 50.
  14. Friedrich Marx, Winfried Trillitzsch (Herausgeber): Incerti auctoris de ratione dicendi ad C. Herennium Lib. IV. In: Scripta quae manserunt omnia. stereotype, korr. und erw. 2. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Leipzig 1964 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1923), Seite 58.
  15. Marcus Tullius Cicero: Orator. In: Rolf Westman (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 5, K. G. Saur, München/Leipzig 2002, ISBN 3-598-71243-X (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1980), Seite 28.