gaudēre (Latein) Bearbeiten

Verb Bearbeiten

Zeitform Person Wortform
Präsens 1. Person Singular gaudeō
2. Person Singular gaudēs
3. Person Singular gaudet
1. Person Plural gaudēmus
2. Person Plural gaudētis
3. Person Plural gaudent
Perfekt 1. Person Singular gāvīsus sum
Imperfekt 1. Person Singular gaudēbam
Futur 1. Person Singular gaudēbo
PPP
Konjunktiv Präsens 1. Person Singular gaudeam
Imperativ Singular gaudē
Plural gaudēte
Alle weiteren Formen: Flexion:gaudere

Anmerkung zur Flexion:

Im Altlatein ist im Perfekt auch die aktivische Form gavisi bezeugt.

Anmerkung zur Syntax:

[1] Es kann auch ein mit quod (seltener mit cum/quom, quia oder si) eingeleiteter Nebensatz folgen oder mit den Präpositionen in, de oder kirchenlateinisch mit super konstruiert werden. Poetisch und nachklassisch kann auch der bloße Infinitiv folgen.
[2] Als Akkusativobjekt kann nur ein Pronomen im Neutrum Singular stehen. Gewöhnlich hängt ein AcI ab.

Worttrennung:

gau·de·re

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] intransitiv, mit Ablativ: eine innere Freude empfinden: froh sein, sich freuen
[2] transitiv: sich über etwas freuen
[3] selten: intransitiv: gegrüßt sein
[4] intransitiv, mit Ablativ: von Leblosem: lieben, gern haben, gern sehen, gern hören

Herkunft:

kontrahierte Form zu *gāvidēre; verwandt mit altgriechisch γηθεῖν (gēthein→ grc (dorisch γαθεῖν (gathein→ grc), das wahrscheinlich aus *γᾱϝεθέειν (gāwetheein) entstanden ist[1][2]

Sinnverwandte Wörter:

[1] laetari

Gegenwörter:

[1] dolere, moleste ferre

Beispiele:

[1] archaisch: „quoniam audivi paucis gavisi“ (Liv. Andr. poet. 22)[3]
[1] „amanti subparasitor, hortor, adsto, admoneo, gaudeo.“ (Plaut. Amph. 993)[4]
[1] „Delectatur audiens multitudo et ducitur oratione et quasi voluptate quadam perfunditur: quid habes quod disputes? gaudet dolet, ridet plorat, favet odit, contemnit invidet, ad misericordiam inducitur ad pudendum ad pigendum; irascitur miratur sperat timet;“[5]
[1] „‚Aliud igitur esse censet gaudere, aliud non dolere‘.“[6]
[1] „videte quid se gavisum, quid doluisse dicat: facilius de pace deliberabitis.“[7]
[1] „quos sibi Caesar oblatos gavisus, illos retineri iussit, ipse omnes copias castris eduxit equitatumque, quod recenti proelio perterritum esse existimabat, agmen subsequi iussit.“[8]
[1] „Non tantum delectatus, sed gavisus sum.“[9]
[1] „Faciam, ut facto gaudeas.[10]
[1] „Nam quoniam, cum privamur dolore, ipsa liberatione et vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id quo gaudemus voluptas est, ut omne quo offendimur dolor, doloris omnis privatio recte nominata est voluptas.“[11]
[1] „Et quom [te] gravidam et quom te pulchre plenam aspicio, gaudeo.[12]
[1] „Iam pax est inter vos duos?
Nam quia vos tranquillos video, gaudeo et volup est mihi.“[13]
[1] „Si valetis, gaudeo.[14]
[1] „neque est beatus ac poema cum scribit
tam gaudet in se tam que se ipse miratur.“[15]
[1] „hostis si quis erit nobis, amet ille puellas:
gaudeat in puero, si quis amicus erit.“[16]
[1] „gaudeat in solito tacta puella sono.“[17]
[1] „quae dant, quaeque negant, gaudent tamen esse rogatae:“[18]
[1] „‚Laedere gaudes‘
inquit ‚et hoc studio pravus facis‘.“[19]
[1] „pueri circum innuptaeque puellae
sacra canunt funem que manu contingere gaudent.[20]
[2] „Iam istuc gaudeo,
utut erga me merita est.“[21]
[2] „Quod vero a te disputatum est maiores esse voluptates et dolores animi quam corporis, quia trium temporum particeps animus sit, corpore autem praesentia solum sentiantur, qui id probari potest, ut is qui propter me aliquid gaudeat plus quam ego ipse gaudeat?[22]
[2] „Hercle istum abiisse gaudeo.“[23]
[2] „Pol istam rem vobis bene evenisse gaudeo:[24]
[2] „Laetaris tu in omnium gemitu et triumphas; testes avaritiae tuae gaudes esse sublatos.“[25]
[3] „Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano
Musa rogata refer, comiti scribaeque Neronis.“[26]
[4] „Sed in rebus tam antiquis si, quae similia veris sint, pro veris accipiantur, satis habeam; haec ad ostentationem scaenae gaudentis miraculis aptiora quam ad fidem neque adfirmare neque refellere operae pretium est.“[27]
[4] „"Quinte," puta, aut "Publi" (gaudent praenomine molles
auriculae), "tibi me virtus tua fecit amicum.“[28]
[4] „nunc ligat ad caestum gaudentia bracchia loris,“[29]
[4] „umore omnia hortensia gaudent et stercore, praecipue lactucae et magis intubi.“[30]

Redewendungen:

[1] in sinu gaudere

Wortbildungen:

aggaudere, congaudere, gaudium, pergaudere, praegaudere, supergaudere

Übersetzungen Bearbeiten

[1–4] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „gaudere“ (Zeno.org)
[1–3] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 223

Quellen:

  1. Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „gaudere“ (Zeno.org)
  2. Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 223
  3. Jürgen Blänsdorf (Herausgeber): Fragmenta poetarum Latinorum epicorum et lyricorum. Praeter Enni Annales et Ciceronis Germanicique Aratea. 4. vermehrte Auflage. De Gruyter, Berlin, New York 2011, ISBN 978-3-11-020915-0, Seite 28.
  4. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  5. Marcus Tullius Cicero, Brutus, 188
  6. Marcus Tullius Cicero, De finibus bonorum et malorum, 2, 36
  7. Marcus Tullius Cicero, Philippicae, 13, 22
  8. Gaius Iulius Caesae, De bello Gallico, 4, 13, 6
  9. Lucius Annaeus Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 46, 2
  10. Titus Maccius Plautus, Poenulus, 197
  11. Marcus Tullius Cicero, De finibus bonorum et malorum, 1, 37
  12. Titus Maccius Plautus, Amphitruo, 681
  13. Titus Maccius Plautus, Amphitruo, 957–958
  14. Titus Maccius Plautus, Persa, 502
  15. Gaius Valerius Catullus, 22, 16–17
  16. Sextus Propertius, Elegiae, 2, 4, 17–18
  17. Sextus Propertius, Elegiae, 3, 2, 2
  18. Publius Ovidius Naso, Ars amatoria, 1, 345
  19. Quintus Horatius Flaccus, Sermones, 1, 4, 78–79
  20. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 2, 238–239
  21. Titus Maccius Plautus, Amphitruo, 1100
  22. Marcus Tullius Cicero, De finibus bonorum et malorum, 2, 108
  23. Titus Maccius Plautus, Persa, 300
  24. Titus Maccius Plautus, Poenulus, 1078
  25. Marcus Tullius Cicero, In Verrem, 5, 121
  26. Quintus Horatius Flaccus, Epistulae, 1, 8, 1–2
  27. Titus Livius, Ab urbe condita, 5, 21, 9
  28. Quintus Horatius Flaccus, Sermones, 2, 5, 32–33
  29. Sextus Propertius, Elegiae, 3, 14, 9
  30. Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia, 19, 131