generālis (Latein) Bearbeiten

Adjektiv Bearbeiten

Nominativ Singular und Adverbia
Steigerungsstufe m f n Adverb
Positiv generālis generālis generāle generāliter
Komparativ generālior generālior generālius generālius
Superlativ generālissimus generālissima generālissimum generālissimē
Alle weiteren Formen: Flexion:generalis

Worttrennung:

ge·ne·ra·lis

Bedeutungen:

[1] zu einem Geschlecht gehörig, zur Gattung gehörig, zu einer Klasse gehörig; Gattungs-, Geschlechts-, generisch, gattungsmäßig
[2] eine Gruppe oder Klasse bildend
[3] sich universell anwenden lassend; allgemein, gemein
[4] die Natur von etwas betreffend; Gattungs-

Herkunft:

Ableitung zu dem Substantiv genus → la mit dem Suffix -alis → la[1]

Gegenwörter:

[1, 3] specialis

Beispiele:

[1] „Denique iam quoniam generatim reddita finis / crescendi rebus constat vitamque tenendi, / et quid quaeque queant per foedera naturai, / quid porro nequeant, sancitum quandoquidem extat, / nec commutatur quicquam, quin omnia constant / usque adeo, variae volucres ut in ordine cunctae / ostendant maculas generalis corpore inesse, / inmutabilis materiae quoque corpus habere / debent nimirum;“ (Lucr. 1,584–592)[2]
[1] „Sed cum omnes hi nihil nisi minuti abscessus sint, generale nomen trahit latius vitium ad suppurationem spectans;“ (Cels. 5,28,11A)[3]
[1] „Est etiam ulcus, quod a fici similitudine sycosis a Graecis nominatur: caro excrescit. Et id quidem generale est: sub eo vero duae species sunt:“ (Cels. 6,3,1)[4]
[1] „Communes loci (de iis loquor, quibus citra personas in ipsa vitia moris est perorare, ut in adulterum, aleatorem, petulantem) ex mediis sunt iudiciis et, si reum adicias, accusationes: quamquam hi quoque ab ilio generali tractatu ad quasdam deduci species soient, ut si ponatur adulter caecus, aleator pauper, petulans senex.“ (Quint. inst. 2,4,22)[5]
[1] „nam vasorum appellatio generalis est, dicimns vasa vinaria et navalia.“ (Ulp. dig. 34,2,19,10)[6]
[1] „Praesidis nomen generale est eoque et proconsules et legati Caesaris et omnes provincias regentes, lict senatores sint, praesides appellantur: proconsulis appellatio specialis est.“ (Macer dig. 1,18,1)[7]
[2] „harum una quaeque in se generalis partis habet minimum novenas, quarum in pecore parando necessariae quattuor, alterae in pascendo totidem; praeterea communis una.“ (Varro rust. 2,12)[8]
[2] „de generalibus ventis haec. Nunc de repentinis flatibus, qui exhalante terra, ut dictum est, coorti rursusque deiecti, interim obducta nubium cute, multiformes exsistunt.“ (Plin. nat. 2,130–131)[9]
[2] „Tuscorum litterae novem deos emittere fulmina existimant, eaque esse undecim generum; Iovem enim trina iaculari. Romani duo tantum ex iis servavere, diurna attribuentes Iovi, nocturna Summano, rariora sane eadem de causa frigidioris caeli. Etruria erompere terra quoque arbitratur, quae infera appellat, brumali tempore facta saeva maxime et exsecrabilia, cum sint omnia, quae terrena existimant, non illa generalia nec a sideribus venientia, sed ex proxima atque turbidiore natura.“ (Plin. nat. 2,138)[10]
[3] „Est autem eius discriptio duplex; nam et generale quoddam decorum intellegimus, quod in omni honestate versatur, et aliud huic subiectum, quod pertinet ad singulas partes honestatis.“ (Cic. off. 1,96)[11]
[3] „Hoc ergo est genus primum et antiquissimum et, ut ita dicam, generale. cetera genera quidem sunt, sed specialia: tamquam homo genus est. habet enim in se nationum species: Graecos, Romanos, Parthos. colorum: albos, nigros, flavos. habet singulos: Catonem, Ciceronem, Lucretium. ita qua multa continet, in genus cadit. qua sub alio est, in speciem: illud genus quod est generale, supra se nihil habet.“ (Sen. epist. 58,12)[12]
[3] „quod generaliter est, tamquam homo generalis, sub oculos non venit. sed specialis venit, ut Cicero et Cato.“ (Sen. epist. 58,16)[12]
[3] „hae autem innumerabiles sunt: nos de causa generali quaerimus.“ (Sen. epist. 65,14)[13]
[3] „sed hic quoque subest velut latens persona; tyrannus enim geminat quaestionem, subestque et temporis et qualitatis tacita vis: nondum tamen hoc proprie dixeris causam. hae autem, quas infinitas voco, et generales appellantur: quod si est verum, finitae speciales erunt. in omni autem speciali utique inest generalis, ut quae sit prior, ac nescio an in causis quoque, quidquid in quaestionem venit qualitatis, generale sit.“ (Quint. inst. 3,5,9–10)[14]
[4] „cum vero, qualis res sit, quaeritur, quia et de vi et de genere negotii controversia est, constitutio generalis vocatur.“ (Cic. inv. 1,10)[15]
[4] „at deliberativa causa simul ex eadem parte eodem in genere et coniecturalem et generalem et definitivam et translativam solet habere constitutionem et unam aliquam et plures nonnumquam.“ (Cic. inv. 1,14)[16]
[4] „Cum et facto et facti nomine concesso neque ulla actionis inlata controversia vis et natura et genus ipsius negotii quaeritur, constitutionem generalem appellamus.“ (Cic. inv. 2,62)[17]

Wortbildungen:

generaliter

Entlehnungen:

französisch: général

Übersetzungen Bearbeiten

[1, 3] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „generalis“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 2914.
[1] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 223, Eintrag „generalis“
[1–4] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „generalis“ Seite 832.

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „generalis“ Seite 832.
  2. Titus Lucretius Carus; Marcus Deufert (Herausgeber): De rerum natura. 1. Auflage. De Gruyter, Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-026251-3 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 23–24.
  3. Aulus Cornelius Celsus; Friedrich Marx (Herausgeber): Artium A. Corneli Celsi quae supersunt. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig/Berlin 1915 (Corpus Medicorum Latinorum Volumen I, Digitalisat), Seite 241.
  4. Aulus Cornelius Celsus; Friedrich Marx (Herausgeber): Artium A. Corneli Celsi quae supersunt. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig/Berlin 1915 (Corpus Medicorum Latinorum Volumen I, Digitalisat), Seite 257.
  5. Marcus Fabius Quintilianus: Institutionis Oratoriae Libri XII. Edidit Ludwig Radermacher, addenda et corrigenda collegit et adiecit Vinzenz Buchheit. korrigierte, stereotype 1. Auflage. Pars prior libros I–VI continens, B. G. Teubner, Leipzig 1971 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 81.
  6. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 524.
  7. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 44.
  8. Marcus Terentius Varro; Georgius Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): Rerum rusticarum libri tres. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 71–72.
  9. Gaius Plinius Secundus: Naturalis Historia. Post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Karl Mayhoff. stereotype 1. Auflage. Volumen I. Libri I–VI, K. G. Saur, München/Leipzig 1996, ISBN 3-519-11650-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1906), Seite 175.
  10. Gaius Plinius Secundus: Naturalis Historia. Post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Karl Mayhoff. stereotype 1. Auflage. Volumen I. Libri I–VI, K. G. Saur, München/Leipzig 1996, ISBN 3-519-11650-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1906), Seite 178.
  11. Marcus Tullius Cicero: De officiis. In: Karl Atzert (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 3. Auflage. Fasc. 48, B. G. Teubner, Leipzig 1958 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 43.
  12. 12,0 12,1 Lucius Annaeus Seneca; Friedrich Haase (Herausgeber): Opera quae supersunt. 1. Auflage. Volumen III: Epistulae morales, B. G. Teubner, Leipzig 1886 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 122.
  13. Lucius Annaeus Seneca; Friedrich Haase (Herausgeber): Opera quae supersunt. 1. Auflage. Volumen III: Epistulae morales, B. G. Teubner, Leipzig 1886 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 140.
  14. Marcus Fabius Quintilianus: Institutionis Oratoriae Libri XII. Edidit Ludwig Radermacher, addenda et corrigenda collegit et adiecit Vinzenz Buchheit. korrigierte, stereotype 1. Auflage. Pars prior libros I–VI continens, B. G. Teubner, Leipzig 1971 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 138.
  15. Marcus Tullius Cicero: Rhetorici libri qui vocantur de inventione. In: Eduard Ströbel (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Stuttgart 1977, ISBN 3-519-01170-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1915), Seite 9.
  16. Marcus Tullius Cicero: Rhetorici libri qui vocantur de inventione. In: Eduard Ströbel (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Stuttgart 1977, ISBN 3-519-01170-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1915), Seite 13.
  17. Marcus Tullius Cicero: Rhetorici libri qui vocantur de inventione. In: Eduard Ströbel (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Stuttgart 1977, ISBN 3-519-01170-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1915), Seite 103.