cancellus (Latein) Bearbeiten

Substantiv, m Bearbeiten

Kasus Singular Plural
Nominativ cancellus cancellī
Genitiv cancellī cancellōrum
Dativ cancellō cancellīs
Akkusativ cancellum cancellōs
Vokativ cancelle cancellī
Ablativ cancellō cancellīs

Worttrennung:

can·cel·lus, Genitiv: can·cel·li

Bedeutungen:

[1] klassisch nur im Plural: Gitter, Schranke
[2] übertragen, nur im Plural: Schranken, Grenzen
[3] übertragen, nur im Plural: beschränkter Raum
[4] übertragen, nur im Plural: gegitterte Haut (eines Elefanten)
[5] mittellateinisch, nur im Plural: Kommuniongitter, Chorschranke
[6] mittellateinisch, meist im Plural: Altarraum
[7] mittellateinisch: Brüstung einer Empore
[8] mittellateinisch, meist im Plural: Kanzel
[9] mittellateinisch: Kanzlei

Herkunft:

Diminutiv zu dem Substantiv cancer → la[1]

Sinnverwandte Wörter:

[1] clatri
[2] fines

Beispiele:

[1] „circum huius aedifici[i] parietes intrinsecus multos esse palos, ubi aves assidere possint, praeterea [e] perticis inclinatis ex humo ad parietem et in eis traversis gradatim modicis intervaliis perticis adnexis ad speciem cancellorum scenicorum ac theatri.“ (Varro rust. 3,5,4)[2]
[1] „tantus est ex omnibus spectaculis usque a Capitolio, tantus ex fori cancellis plausus excitatus, ut numquam maior consensio aut apertior populi Romani universi fuisse ulla in causa diceretur.“ (Cic. Sest. 124)[3]
[1] „sed pendent tibi crura: potes, si forte iuvabit, / cancellis primos inseruisse pedes. / maxima iam vacuo praetor spectacula Circo / quadriiugos aequo carcere misit equos.“ (Ov. am. 3,2,62–66)[4]
[1] „Sed si cancelli sint vel vela, legari poterunt, non tamen fistulae vel castelli.“ (Ulp. dig. 30,40,10)[5]
[1] „Cancellos quoque instrumento contineri puto.“ (Ulp. dig. 33,7,12,26)[6]
[1] „Si tamen sera vel clavis vel cancellus vel specularium sit ablatum, quod vi aut clam agi non poterit.“ (Ulp. dig. 43,24,9,1)[7]
[1] „„ceciditque Ohozias per cancellos cenaculi sui quod habebat in Samaria et aegrotavit misitque nuntios dicens ad eos ite consulite Beelzebub deum Accaron utrum vivere queam de infirmitate mea hac““ (Vulg. IV reg. 1,2)[8]
[1] „similis est dilectus meus capreae hinuloque cervorum en ipse stat post parietem nostrum despiciens per fenestras prospiciens per cancellos“ (Vulg. cant. 2,9)[9]
[1] „de fenestra enim domus meae per cancellos prospexi“ (Vulg. prov. 7,6)[10]
[2] „nam si quis erit qui hoc dicat, esse quasdam oratorum proprias sententias atque causas et certarum rerum forensibus cancellis circumscriptam scientiam, fatebor equidem in iis magis adsidue versari hanc nostram dictionem; sed tamen in iis ipsis rebus permulta sunt, quae isti magistri qui rhetorici vocantur nec tradunt nec tenent.“ (Cic. de orat. 1,52)[11]
[2] „Quaeso, C. Aquili vosque qui estis in Consilio, ut quid pollicitus sim diligenter memoriae mandetis; etenim rem facilius totam accipietis si haec memineritis et me facile vestra existimatione revocabitis si extra hos cancellos egredi conabor quos mihi ipse circumdedi.“ (Cic. Quinct. 36)[12]
[2] „homo privatus, nisi magna sapientia praeditus, vix cancellis et regionibus offici magnis in fortunis et copiis continetur, nedum isti ab Rullo et Rulli similibus conquisiti atque electi coloni Capuae in domicilio superbiae atque in sedibus luxuriosis collocati non statim conquisituri sint aliquid sceleris et flagitii, immo vero etiam hoc magis quam illi veteres germanique Campani, quod in vetere fortuna illos natos et educatos nimiae tamen rerum omnium copiae depravabant, hi ex summa egestate in eandem rerum abundantiam traducti non solum copia, verum etiam insolentia commovebuntur.“ (Cic. agr. 2,97)[13]
[3]
[4] „durissimum dorso tergus, ventri molle, saetarum nullum tegimentum, ne in cauda quidem praesidium abigendo taedio muscarum (namque id et tanta vastitas sentit), sed cancellata cutis, et invitans id genus animalium odore, ergo cum extentis recepere examina, artatis in rugas repente cancellis comprehensas enecant.“ (Plin. nat. 8,30)[14]

Wortbildungen:

cancellatim, cancellare, cancellarius

Übersetzungen Bearbeiten

[1–4] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „cancelli“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 951.
[1–3] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „cancelli
[1–4] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „cancellus“ Seite 289.
[1–4] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 3. Band C – Comus, Teubner, Leipzig 1906–1912, ISBN 3-322-00000-1, „cancellus“ Spalte 227–228.
[5–9] Jan Frederik Niermeyer, Co van de Kieft: Mediae latinitatis lexicon minus. Lexique latin médiéval–français/anglais, A Medieval Latin–French/English Dicitonary. 1. Auflage. E. J. Brill, Leiden 1976, ISBN 90-04-04794-8, „cancellus“ Seite 125–126.
[1, 6] Edwin Habel, Friedrich Gröbel: Mittellateinisches Glossar. Unveränderter Nachdruck der 2. Auflage. Schöningh, Paderborn 1959, ISBN 3-506-73600-0, DNB 451748891, „cancelli“ Spalte 45.

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „cancellus“ Seite 289.
  2. Marcus Terentius Varro; Georgius Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): Rerum rusticarum libri tres. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 123.
  3. Marcus Tullius Cicero: Oratio pro P. Sestio. In: Tadeusz Maslowski (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 22, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1986, ISBN 3-322-00268-3 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 66.
  4. Publius Ovidius Naso; Antonio Ramírez de Verger (Herausgeber): Carmina amatoria. Amores, Medicamina faciei femineae, Ars amatoria, Remedia amoris. 2. Auflage. K. G. Saur, München/Leipzig 2006, ISBN 978-3-598-71844-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 100.
  5. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 459.
  6. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 511.
  7. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 747.
  8. Robert Weber, Roger Gryson (Herausgeber): Biblia Sacra Vulgata. 5. Auflage. Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2007, 2. Buch der Könige Kapitel 1, Vers 2 VUL
  9. Robert Weber, Roger Gryson (Herausgeber): Biblia Sacra Vulgata. 5. Auflage. Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2007, Hoheslied Kapitel 2, Vers 9 VUL
  10. Robert Weber, Roger Gryson (Herausgeber): Biblia Sacra Vulgata. 5. Auflage. Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2007, Buch der Sprichwörter Kapitel 7, Vers 6 VUL
  11. Marcus Tullius Cicero: De oratore. In: Kazimierz Kumaniecki (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 3, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1995, ISBN 3-8154-1171-8 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1969), Seite 22.
  12. Marcus Tullius Cicero: Oratio pro P. Quinctio. In: Jerzy Axer (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 7, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1992, ISBN 3-8154-1175-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 16.
  13. Marcus Tullius Cicero: Orationes de lege agraria, Oratio pro C. Rabirio perduellionis reo. In: Václav Marek (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 16, B. G. Teubner, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 45.
  14. Gaius Plinius Secundus: Naturalis Historia. Post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Karl Mayhoff. stereotype 1. Auflage. Volumen II. Libri VII–XV, K. G. Saur, München/Leipzig 2002, ISBN 3-598-71651-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1909), Seite 87.